kutubhona

Мусулмонлар душманларидан асир олсалар бу асирларнинг иши тўғридан-тўғри халифанинг амрига ҳавола қилинади. Уларни асир олганларнинг ҳам ёки жанг қўмондонининг ҳам ёки қўшин амирининг ҳам бу тўғрида ҳеч қандай раъйи бўлмайди. Чунки муҳориб (уруш қилинган душман) асир тушиб қолса унинг иши халифанинг раъйига ҳавола қилинади. Бунда халифа асирлар тўғрисидаги шаръий ҳукмга эргашади. Асирлар ҳақидаги ҳукм Қуръоннинг қатъий насси билан собит бўлган бўлиб, бу ҳукм шуки, халифа асирларга марҳамат кўрсатиш ёки улардан фидя олишдан бирини ихтиёр қилади. Демак асирлар ҳақидаги ҳукм ё марҳамат кўрсатиш ёки фидя ундиришдир. Бунга далил Аллоҳ Таолонинг ушбу қавлидир:

فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنّاً بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاء حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا

«Бас, (эй мўминлар), қачон сизлар (жанг майдонида) кофир бўлган кимсалар билан тўқнашганларингизда бўйинларига урингиз – ўлдирингиз! Энди қачон уларни(нг кўпларини) қириб (мағлуб қилганингиздан кейин уларни асир олиб) арқонлар билан боғлангиз! Сўнг ё (уларни озод қилиб юбориш билан) марҳамат кўрсатурсизлар ё (уларни қўйиб юбориш учун) фидя-товон олурсизлар, Токи уруш юкларини қўйгунича (яъни тўхтагунича сизларга буюрилган иш) мана шудир» [Муҳаммад: 4]

Асирлар ҳақидаги ҳукмда бу очиқ кўриниб турибди. У бир неча жиҳатдан тайин қилинган ҳукмдир. Жумладан бу очиқ насс «Муҳаммад» сурасида келган. У эса жанг ҳақида нозил бўлган биринчи сурадир. Бу сура Росулуллоҳ с.а.в. Маккадан Мадинага келганидан кейин нозил бўлган. У «Жанг» сураси деб ҳам номланган. Бу сура «Ҳадид» сурасидан кейин ва Бадр жангидан олдин нозил бўлди. Унда ҳали ҳеч қандай жанг рўй бермай туриб ва асирлар олинмай туриб асирлар ҳақидаги ҳукм баён қилинди. Бунга шу оят асирлар билан нима қилиш кераклигини баён қилган бирдан-бир оят эканлигини қўшимча қилинадиган бўлса, у асирлар ҳукми ҳақидаги насс эканлиги ва бу тўғрида асос эканлиги ҳамда асирлар ҳақидаги бошқа барча насслар унга бориб тақалиши аён бўлади. Асирлар ҳақидаги бу ҳукмни тайин қилиб қўядиган жиҳатлардан яна бири шуки, бу оятда асирлар ҳукми «إِمَّا » сийғаси («ё» деган ифода) билан